B&W Info nummer 72 - februari 2010

Legende ohne Ende - Max Merkel

Max Merkel is één van de meest spraakmakende trainers die de voetbalwereld ooit heeft gekend. Hij was werkzaam bij Schalke 04 van 1 juli 1975 tot 9 maart 1976. Als hij in dienst treedt zal het niet gemakkelijk worden voor Merkel om Schalke 04 aan de top te brengen. De dienst wordt dan uitgemaakt door Borussia Mönchengladbach, Hertha BSC en ondanks de tiende plaats die ze het vorige seizoen behaalden, Bayern München.

Schalke 04 eindigde in het seizoen 1974–1975 als zevende. Voor Merkel telt alleen de eerste plaats. Het is alleen de vraag of voorzitter Siebert en Merkel het met elkaar kunnen vinden. Siebert heeft echter alle vertrouwen in de nieuwe man. “We zijn allebei vakmensen,” zegt Siebert. Merkel is de trainer en ik zorg voor de aankopen. Doch de realiteit is anders, want overal waar Merkel heeft gewerkt had hij problemen met zijn bestuur. Hij krijgt een éénjarig contract bij Schalke 04.

Max Merkel wordt op 7 december 1918 in Wenen geboren. Tot 1937 speelt hij in de jeugd van Rapid Wien. Van 1937 tot 1942 speelt hij bij Wiener Sportclub om daarna tot 1945 naar LSV Markersdorf te gaan. Hij komt één jaar uit voor Vienna Wien, een jaar later keert hij weer terug naar Rapid Wien. Hier sluit hij zijn carrière af als middenvelder in 1954.
Op 27 augustus 1939 speelt Max Merkel zijn enige interland voor Duitsland. Bundestrainer Sepp Herberger – in 1938 aangesteld – zag al zijn mooie plannen door de nazi’s in duigen vallen door de samenvoeging met Oostenrijk. Hij werd min of meer gedwongen om tegen Slowakije in Pressburg met acht Oostenrijkers op te draven en Duitsland verloor prompt met 0–2. In 1952 speelt Merkel ook één interland voor Oostenrijk. Op 22 juni 1952 speelt Oostenrijk in Genève met 1–1 gelijk tegen Zwitserland. Merkel is verdediger en speelt samen met onder meer doelman Paul Schweda, Gerhard Hanappi en Robert Dienst.
Max Merkel begint zijn trainersloopbaan opvallend genoeg in Nederland bij de Haagse vereniging H.B.S. (Houdt Braef Standt). Van 1954 tot 1955 is hij daar trainer. Hij verdient fl 170,- per week! H.B.S. eindigd in de 2e klasse West onder de middenmoot. Van 1 april tot 31 augustus 1956 is Merkel bondscoach van het Nederlands elftal. In tien vriendschappelijke wedstrijden heeft hij de leiding, waaronder de befaamde wedstrijd tegen West–Duitsland op 14 maart 1956 in Düsseldorf. Door twee doelpunten van Abe Lenstra wint Nederland verrassend met 1–2 van de regerend wereldkampioen. Merkel behaald met Nederland zeven overwinningen en verliest twee keer.
Hij vertrekt naar Rapid Wien waar hij meteen kampioen wordt. In 1958 wordt Merkel trainer van Borussia Dortmund. Hij bereikt in 1961 de eindronde om het het kampioenschap van West-Duitsland. Dortmund verloor echter in de finale met 0–3 van 1. FC Nürnberg. Van 1963 tot 1967 heeft hij München 1860 onder zijn hoede, waar hij grote successen boekt. In 1963 wordt de club kampioen van de Oberliga Süd en plaatst zich ten koste van onder meer de kleinere stadgenoot FC Bayern voor de nieuw te vormen Bundesliga. In de strijd om de landstitel eindigt de club tweede achter Dortmund. Door met 2–0 te winnen van Eintracht Frankfurt op 13 juni 1964 pakken ze de DFB Pokal. Op 19 mei 1965 staat 1860 München in de finale van de toenmalige Europa cup II. Maar West Ham United pakt de beker door met 2–0 te winnen in een prachtige finale te Londen.
In 1966 volgt de bekroning. Met drie punten voorsprong op respectievelijk Dortmund en Bayern München wordt 1860 Deutscher Meister. Geen enkele trainer werkt zo lang bij het immer roerige 1860 München sinds de 50-er jaren.

“Im training habe ich mal die Alkoholiker meiner Mannschaft gegen die Anti-alkoholiker spielen lassen. Die Alkoholiker gewannen 7–1. Da hab ich gesagt: “Sauft’s weiter”.

Twee jaar later wordt Merkel weer kampioen, ditmaal met 1. FC Nürnberg. Hij nam de club in het voorjaar van 1967 over toen het in degradatienood verkeerde. Het eerste jaar werd de middenmoot bereikt maar het volgende seizoen werden ze kampioen met 47 punten. Drie punten meer dan Werder Bremen. Opvallend is in dat seizoen de 7–3 overwinning op Bayern München.
In de beide Europa-cupduels tegen Ajax dolf der Club het onderspit met een 1–1 thuis en een 0–4 nederlaag in Amsterdam. Max Merkel behoorde in die tijd tot de best betaalde trainers van West–Duitsland. Hij verdiende in Nürnberg DM 19.000.
De kentering volgde zeer snel. In het seizoen 1968/69 speelde Der Club erg zwak en kwam niet meer van de degradatieplaats af. Na het kampioenschap het seizoen er op direct erna degraderen: uniek in de Bundesliga.
Merkel ging naar Spanje en trainde daar FC Sevilla en Atletico Madrid. Met die laatste club wint hij in 1972 de Spaanse beker. Een jaar later wordt Atletico zelfs kampioen van Spanje. Dan komt Merkel naar Schalke 04. Het was voor de club een grote gok deze man aan te stellen. Merkel had een bedenkelijke reputatie over de behandeling van zijn spelers. Hoe vaak werden spelers wel niet gekrenkt door zijn cynische, onverbiddelijke uitspraken, zoals eerder de spelers van München 1860 hadden ondervonden. Hij zette de spelers op een soort appèl naast elkaar en liet ze met het hoofd schudden. Toen zei hij tegen ze: ‘Zo moeten jullie dat doen als er naar gevraagd wordt of jullie kunnen voetballen.’
Niet iedereen kon daar tegen, want er waren ook spelers bij die in het nationale team speelden. Na zijn actieve loopbaan als trainer lijfde boulevardkrant Bild hem in als columnist. Enkele opvallende uitspraken van Max Merkel uit die tijd waren:
‘Er ist kein platzhirsch, eher ein Rehkitz’ - over Mehmet Scholl (Bayern München).
In 1967 beboet de DFB Merkel met 10.000 DM. Hij zei over 1. FC Köln: ‘Das einzige positieve am 1. FC Köln sei dessen Maskottchen, der Geissbock. Und der stinkt auch noch’.
Over zijn legendarische onvergetelijke doelman Petar Radenkovic zei hij: “Hij is met een ezel uit Joegoslavië gekomen. Nu eet hij kreeft en rijdt in een Mercedes.”
En op de vraag of Blanko Oblak naar Gelsenkirchen komt was hij ook heel kort: “Als onze lieve heer en Tito het willen”.
Over de Duitse bobo’s: “Die wissen nicht einmal, das im Ball luft ist. Die glauben doch der springt weil ein Frosch drin sitzt.”
Anekdote: “Im training habe ich mal die Alkoholiker meiner Mannschaft gegen die Anti-alkoholiker spielen lassen. Die Alkoholiker gewannen 7–1. Da hab ich sagt: “Sauft’s weiter”.
Maar er zijn ook spelers die het heel goed met hem kunnen vinden zoals Timo Konietzka of Stan Libuda. Toen Libuda hoorde dat Merkel kwam tekende hij snel bij. Maar zijn trainerscollega Udo Lattek moest weer helemaal niets van hem hebben. “Je kunt zo niet met mensen omgaan”, zei hij. Merkel werd door velen neergezet als een dictator. Iemand die geen tegenspraak dulde. Toch vindt voorzitter Siebert dat Max Merkel op dat moment de juiste man voor Schalke 04 is. Een misvatting. Hij houdt het slechts 21 wedstrijden vol.

Merkel auf Schalke
Schalke 04 speelt vanaf de 14e wedstrijd vier keer gelijk. Na het duel tegen 1. FC Kaiserslautern (2-2) zet Merkel international Helmut Kremers aan de kant. Merkel: ”Gebrek aan inzet. Er moet keihard getraind worden. Accepteren ze dat niet dan nemen ze maar een turnleraar of een pastoor”. Na het bekerverlies tegen Eintracht Braunschweig in december 1975 wordt Merkel hevig bekritiseerd. Merkel wil blijven en zegt Schalke naar een vijfde plaats te leiden. Siebert sprak zijn vertrouwen uit maar waarschuwde Merkel tegelijkertijd om zich in de toekomst te onthouden van scherpe kritiek en beledigende uitspraken over zijn spelers.
Na de thuisnederlaag tegen Eintracht Frankfurt op 6 maart 1975 wordt Max Merkel toch ‘beurlaubt’ zoals dat zo mooi heet. Zelf gaf hij de week ervoor al aan niet bij Schalke 04 te willen blijven. Voor voorzitter Siebert was dat het sein om maatregelen te nemen. Meteen nadat de voorzitter op 9 maart was teruggekeerd uit Spanje velde hij zijn oordeel over de Oostenrijker.
Assisitent-trainer en ex-speler Friedel Rausch nam de taken per direct over. Merkel die de boodschap na de ochtendtraining had ontvangen was teleurgesteld dat hem geen gesprek meer gegund was. Hij nam een briefje ter hand en schreef voor zijn spelers het volgende:
“Jungs, ich bedaure, das ich mich nicht mehr von euch verabschieden kann. Macht´s gut.”
En tegen de pers zei hij op zijn eigen cynische wijze het volgende: “Erwartet habe ich das schon, aber ich vergiesse keine tränen. Das schönste an Gelsenkirchen war schon immer die Autobahn nach München.”

Merkel was van 1977 tot 1978 werkzaam als sportdirecteur van de Oostenrijkse voetbalbond, voordat hij nog één keer trainer werd van Karlsruher SC. Dat was van 27 november 1981 tot 30 juni 1982, om daarna nog een aantal jaren columnist te worden van het boulevard blad Bild.

Max Merkel overleed op 28 november 2006 op 87-jarige leeftijd in Putzbrunn, Ober-Bayern.

Enkele markante uitspraken van één van de kleurrijkste figuren uit de Duitse voetbalgeschiedenis:

“Basler ist die teuerste Parkuhr der Welt. Er steht rum - und die Bayern stopfen das Geld rein.”
(über Mario Basler)

“Die Tore bei Real Madrid schießt der liebe Gott, und wenn der gerade Halbzeit hat, dann vielleicht das Mittelfeld.”

“Wenn der Kaiser spricht, legen selbst die Engel ihre Harfen an die Seite.”
(über Franz Beckenbauer)

“Wenn ich die Wahl hätte zwischen einem Manager Dieter Hoeneß und einem Manager Uli Hoeneß, würde ich den Reiner Calmund nehmen.”

“Image habe ich genug, nur das Bargeld fehlt.”
“Der Bengel ist so empfindlich, der holt sich sogar einen Schupfen wenn er zu nah an der Drehtür steht” (über Andreas Möller)

“Früher hatte er Mühe Omelett von Hamlet zu unterscheiden.” (über den damaligen Werder-Trainer Otto Rehhagel)

“Er ist ein gebildeter Mann. Er hat einem Spieler mal vorgerechnet, wann auf den Ball, der zu hoch in die Wolken getreten wurde, Schnee fällt.”
(über Trainer Dettmar Cramer)

“Ich war schon Meister, da ist er noch im
Kommunionsgewand dahergekommen.”
(über Trainer Udo Lattek)

“Im Training habe ich mal die Alkoholiker meiner Mannschaft gegen die Anti-Alkoholiker spielen lassen. Die Alkoholiker gewannen 7:1. Da habe ich gesagt: Sauft’s weiter!” (zu seinen Trainingsmethoden)